Interview ‘Leiderschap in tijden van transitie’ – Hans Peter Jung
Vanwege zijn vernieuwende visie en mensgerichte aanpak is huisarts Hans Peter Jung uit het Limburgse Afferden een inspiratiebron. Wat drijft Jung als huisarts en hoe heeft hij zijn visie op zorg weten om te zetten in concrete resultaten? Zoals meer gemeenschapszin, een betere gezondheid van en meer eigen regie voor zijn patiënten.
Als ambassadeur en expert op gebied van Positieve Gezondheid kiest Hans Peter Jung voor een holistische benadering, waarbij het accent van zorg niet alleen ligt op h
et voorkomen en behandelen van ziekte, maar ook op de kwaliteit van leven in brede zin en de regie van de mens zelf. Op veerkracht, vitaliteit en op wat het leven betekenisvol maakt. Veerkracht en vitaliteit die hij zelf vijftien jaar geleden tijdelijk kwijt was. We spreken elkaar in Noord-Limburg in zijn eigen stuk bos. Liefde voor de natuur was er van huis uit. Zijn eigen ‘landgoed’ onderhoudt hij zelf. Hoe vindt hij daarvoor de tijd als drukbezette huisarts en zorgveranderaar? “Ik heb een grote behoefte om alles wat ik in de spreekkamer meemaak te laten bezinken. Dat doe ik door fysiek bezig te zijn. Hier ontstaan veel ideeën.”
Werken vanuit verbinding
Na het overlijden van zijn dochter Robin in 2010, werkte Jung een tijd niet. “Ik nam afstand van mijn werk en na terugkomst zag ik geen toekomst meer in mijn vak.” Die afstand liet hem realiseren dat zijn werk als huisarts een hele andere invulling had gekregen. Door de toenemende vergrijzing en verkeerde productieprikkels haalde hij steeds minder voldoening uit zijn werk. Hij liep vast. ”Zoals zoveel collega’s en zorgprofessionals vandaag de dag, wat je ook terugziet in de cijfers.”
Net als veel collega’s ervoer Jung een toenemende tijdsdruk, steeds meer consulten en een groeiende complexiteit van de zorgvraag. Hoe moest dit verder? Ondanks de uitbreiding van zijn praktijk met een extra huisarts, werd de druk alleen maar zwaarder: van 5.000 naar uiteindelijk 15.000 patiëntafspraken per jaar. “De wijze waarop ik mijn vak moest uitvoeren dreef steeds verder af van het vak waar ik voor had gekozen.”
Ooit was het boek Dorp aan de rivier uit 1934, van Antoon Coolen, een belangrijke inspiratiebron om te kiezen voor de studie medicijnen en uiteindelijk de keuze voor de rol van huisarts. Het verhaal over een bevlogen dokter in een dorpje aan de Maas lijkt in niets meer op de context van het huisartsenvak anno nu. Jung: “Toch is gemeenschapszin en de behoefte aan oprechte aandacht en tijd voor patiënten niet minder relevant. Wij huisartsen hebben een schitterend vak omdat we in verbinding staan met de mensen uit de eigen gemeenschap en met hun levensverhalen. Ik werd niet voor niets huisarts in Afferden, een dorpje aan de Maas.”
Een persoonlijke crisis en verlies aan drive om op dezelfde manier door te gaan, vormden de basis voor de transformatie van zijn praktijk. Nadat hij in 2011 kennismaakte met Machteld Huber en het denken vanuit Positieve Gezondheid viel alles op z’n plek. Jung kon zich niet enkel vinden in de benadering van Huber, hij ontdekte ook een nieuwe invulling van zijn rol als huisarts. Veel vragen die bij de huisarts komen gaan niet over mentale of fysieke gezondheid maar hebben betrekking op meedoen, het dagelijks functioneren danwel zingeving. Zo vond hij een nieuwe koers die inmiddels bekend staat als ‘Het geheim van Afferden’.
Gemeenschapszin en natuur spelen een belangrijke rol in deze transformatie. “Ik begon met wandelen, om de twee weken met veertig patiënten. Tot mijn verbazing waren er best wat mensen die voor het eerst van hun leven in dit schitterende gebied net buiten het dorp kwamen, op nog geen 200 meter van hun huis. Ik wandelde zelf tien keer mee en na een jaar had de groep een significant lager gewicht en een betere suikerinstelling. Dat kan helemaal niet met tien keer een uurtje wandelen!”
Blue Zone-gedachte
Er ontstond iets wat met de ‘Blue Zone-gedachte‘ te maken had. “Mijn patiënten bewogen meer en begonnen zich meer onderdeel van de gemeenschap te voelen, ze gingen er steeds vaker samen op uit.” Dat belang van sociale contacten had Jung al vroeg na zijn studie gezien in Nicaragua. Hij werkte daar in een arm gebied waar mensen opvallend gezond oud worden ondanks beperkte gezondheidszorg. Het bleek een ‘Blue Zone’, waar mensen langer gezond blijven én ouder worden dan elders in de wereld. Dankzij dieet, actieve levensstijl, sterke gemeenschap en zingeving. Die vier elementen integreerde hij in zijn eigen werkwijze.
Met geld van zorgverzekeraar VGZ startte hij in 2015 een experiment: een abonnementssysteem waarbij hij een vast bedrag per jaar per patiënt ontving in plaats van een vergoeding per consult. De zorg werd holistisch ingericht. Die aanpak resulteerde in 25 procent minder consulten en aanzienlijk minder verwijzingen naar het ziekenhuis. Het netwerk van samenwerkende partijen werd uitgebreid tot wat nu bekend staat als MooiMaasvallei. Met een aanpak waarin burgers, zorgpartijen, sociaal domein en gemeenten zich verbinden aan drie belangrijke pijlers: ruimte en zeggenschap voor inwoners, zorg en ondersteuning zoveel mogelijk thuis en in de wijk, en zorg en welzijn georganiseerd in een netwerk.
De droom vlottrekken
Het was niet eenvoudig en ging niet zonder financieel risico voor Jung en diens collega’s. Zeker niet toen het er even op leek dat het experiment met abonnementssysteem weer plaats moest maken voor vergoeding per consult. Maar de huisartsen uit Afferden gingen om de tafel met zorgverzekeraar VGZ, het plaatselijke ziekenhuis en onderzoekers. Ook kregen ze steun van Marian Kaljouw, destijds voorzitter van de Nederlandse Zorgautoriteit. Jung: “Het succes kwam zeker niet vanzelf. Het was een dubbeltje op zijn kant waarbij ik meerdere keren heb overwogen om ermee te stoppen. Tenslotte zijn we maar een kleine speler met een hele grote droom.” Dankzij steun van strategische partners in de regio, van burgers, de gemeente, het ziekenhuis, en landelijke vrienden, konden ze hun droom vlottrekken. Jung stak zijn nek uit, altijd gesteund door zijn vrouw. Hij zocht actief draagvlak en een podium voor zijn verhaal. Hij verzamelde jarenlang data en publiceerde artikelen: “Aandacht is belangrijk, maar bewijsvoering van concrete resultaten is essentieel om te komen tot blijvende verandering én bekostiging.”
Leven met een opdracht
Ooit koos hij voor het vak met wellicht een wat romantisch beeld van de samenleving en de rol van de huisarts daarbinnen. Van zijn ouders kreeg hij de waarden compassie, zorg voor anderen, en leven in harmonie met de natuur mee. Dit vormde de basis voor zorgvernieuwing en transformatie. Daarmee gaf Jung opnieuw invulling aan de rol die juist de lokaal verbonden huisarts kan spelen in vernieuwing en gemeenschapszin. Precies waar nu behoefte aan is. En zo vervulde hij ook de belofte aan zijn dochter op haar sterfbed. “Op de laatste dag dat zij leefde heb ik tegen haar gezegd dat ik iets ging doen met mijn leven wat betekenis zou geven aan het feit dat zij er is geweest.” Mission accomplished.
Tekst: Philip Idenburg
Beeld: Bart Nijs fotografie